Monitor Monumentenwacht: “Het gaat goed met het onroerend erfgoed in Vlaanderen”
Het onroerend erfgoed in Vlaanderen verkeert over het algemeen in een
goede staat. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van Monumentenwacht, op basis van dertig jaar inspecties
in de vijf Vlaamse provincies. Zowat 80% van de gebouwen aangesloten bij Monumentenwacht krijgt een goede score, en dat cijfer zit de
voorbije jaren zelfs in stijgende lijn. Kerken, kapellen en
privé-woningen scoren daarbij opmerkelijk hoger dan kastelen en molens.
De monumentenwachters voeren jaarlijks meer dan 1000 inspecties uit, waarbij telkens een score wordt toegekend aan de toestand van de gebouwen. Uit een analyse van al die cijfers blijkt dat de helft van de monumenten de afgelopen twintig jaar een score ’uitstekend’ of ‘goed’ kreeg. Nog eens 30% van de gebouwen bleek in een ’redelijke’ staat zijn. Deze cijfers zitten overigens in stijgende lijn: de voorbije vijf jaar haalde zelfs 86% van de monumenten een score ‘redelijk’, ‘goed’ of ‘uitstekend’. Slechts 5% scoorde ‘slecht’ tot ‘zeer slecht’.
Er blijkt daarbij nauwelijks een onderscheid in de toestand van beschermd erfgoed en niet-beschermd erfgoed. Wel zijn er variaties tussen verschillende types van erfgoed en hun beheerders. Zo is de toestand van woningen, kerken en kapellen over het algemeen beter dan het gemiddelde, terwijl kastelen en molens onder het gemiddelde scoren.
Monumentenwacht vergeleek ook de toestand van het erfgoed op het grondgebied van erkende onroerenderfgoedgemeenten, van intergemeentelijke onroerenderfgoeddiensten en in de rest van Vlaanderen. Vooral de gebouwen en sites die gelegen zijn in een onroerenderfgoedgemeente blijken opmerkelijk beter te scoren. Daar behaalt liefst 65,6% de score ‘goed’ of ‘uitstekend’.
Naast de toestand onderzocht Monumentenwacht de mate van onderhoud. Daarbij komt hetzelfde beeld naar voren: kerkraden en bisdommen onderhouden hun erfgoed beter dan gemiddeld (slechts 2,3% ‘slecht’ of ‘zeer slecht’). Openbare besturen kunnen dan weer nog een tandje bijsteken (14% ‘slecht’ of ‘zeer slecht’).
Monumentenwacht zal al deze cijfers voortaan jaarlijks opvolgen en analyseren.
Ledenbevraging
Om deze cijfers nog beter te kunnen interpreteren voerde Monumentenwacht in 2021 ook een uitgebreide bevraging uit bij haar leden. Drie kwart van de eigenaars en beheerders gaf aan dat ze effectief aan de slag gaan met de adviezen die Monumentenwacht in haar rapporten formuleert. Minstens de helft van de respondenten ervaart alle onderhouds- en herstellingswerken over het algemeen als positief. Werken aan daken, dakgoten en regenwaterafvoer, en het verwijderen van begroeiing op of rond het gebouw, hebben volgens hen de meest positieve impact. Wel geven ze aan dat het vaak een grote uitdaging is om goede uitvoerders voor dit type werken te vinden.
Ten slotte bleek dat de eigenaars en beheerders van onroerend erfgoed
heel wat aandacht voor duurzaamheid hebben. Bijna de helft heeft de
voorbije jaren maatregelen genomen om de energieprestaties te
verbeteren. De populairste ingrepen zijn het optimaliseren van de
verwarmingsinstallatie, het isoleren van daken en het plaatsen van
isolerende beglazing. Minstens drie vierde van de respondenten ervaart
de impact bij alle ingrepen als positief.
Meer weten?
Dit zijn slechts enkele conclusies uit het uitgebreide monitoringsrapport 2021, dat integraal beschikbaar is op onze website. Na een beschrijving van de methodiek gaat het dieper in op de verwerking van de gegevens via interactieve dashboards. De inhoud van elk dashboard wordt grondig toegelicht, zodat iedere gebruiker gemakkelijk zelf de gewenste informatie kan zoeken.
Ik ben blij dat zo veel eigenaars en beheerders aan de slag gaan met de adviezen van Monumentenwacht om hun erfgoed in goede conditie te houden. Dat is de beste manier om dure restauraties in de toekomst te vermijden.
Persvoorstelling 6 januari 2023
Op 6 januari 2023 stelde Monumentenwacht het nieuwe rapport voor aan de pers in Gent, samen met Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele.
In het kader van de persvoorstelling daalde de minister, samen met onze Oost-Vlaamse monumentenwachters, af van de toren van de Sint-Baafskathedraal!
Filmpje rechts: Nele Bogaert (Provincie Oost-Vlaanderen)
