30 jaar aangesloten bij Monumentenwacht (1): het Spaans Paviljoen in Veurne

Aan een van de hoeken van de Grote Markt in Veurne, beschermd als monument, valt de toren van het Spaans Paviljoen op. Gebouwd als stadhuis tussen 1445-1552 en uitgebreid met een oostvleugel bijna tachtig jaar later, heeft dit gebouw verschillende functies gehad. Onder andere als woning voor de Spaanse troepen, vandaar zijn roepnaam.

Vandaag is het Spaans Paviljoen nog steeds in handen van het Veurnse stadsbestuur. Als beleidsmedewerker Grondgebiedszaken is Benny Vandromme sinds 1999 verantwoordelijk voor de instandhouding van de verschillende stedelijke monumenten. Hij vertelt over wat het Spaans Paviljoen bijzonder maakt, over het onderhoud van het gebouw en de uitdagingen die dit met zich meebrengt.

Benny: "Veurne werd tijdens de Eerste Wereldoorlog niet systematisch verwoest, wat wel het geval was bij de steden in de omgeving. Daarom zijn in het historische centrum van Veurne nog veel monumentale gebouwen te bewonderen. Een mooi voorbeeld is het Spaans Paviljoen, dat al bijna 600 jaar oud is. De ouderdom op zich maakt het pand al heel bijzonder. Niet alleen de buitenkant van het gebouw is erg mooi, er zijn ook belangrijke historische elementen, zoals de wapenschilden en het glas in lood. En dan zijn er nog een aantal bouwkundige elementen die niet zichtbaar zijn voor iedereen, zoals de kruisribgewelven in de kelder of de mooie dakstructuur van de zolderverdieping."

Daarbij komt het verhaal achter het gebouw, de vele functies die het Spaans Paviljoen door de eeuwen heen vervulde, zonder dat er grote ingrepen zijn gebeurd. "Het is een goed bewaard gebouw met vele littekens door het gebruik. Zo werden bij werken aan de binnenkant van het gebouw, interessante bouwsporen van vroegere openingen gevonden die het Spaans Paviljoen en het naastliggende gebouw ooit verbonden hadden. Het is alsof ik de geschiedenis ‘live’ kan zien in plaats van in een theoretische les.”

In 1993 sloot de Stad Veurne een lidmaatschap af bij Monumentenwacht voor zijn monumenten, onder meer voor het Spaans Paviljoen. Sindsdien wordt het regelmatig geïnspecteerd door de bouwkundige wachters van Monumentenwacht West-Vlaanderen.

Vaak woont Benny zelf de inspecties van Monumentenwacht bij, om ter plaatse wat toelichting te krijgen over bepaalde zaken. Hierdoor heeft hij meer kennis over wat er in het gebouw moet gebeuren. Hierdoor krijgt hij ook een beter zicht op het bepalen van de planning, op de financiële middelen die nodig zijn, en op de mogelijke uitvoerders van onderhouds- en herstellingswerken aan het Spaans Paviljoen.

"Een troef voor mij is dat ik gedurende deze jaren aan het stadsbestuur een deskundig, overzichtelijk en duidelijk inspectieverslag heb kunnen tonen. Dat helpt zeker om voorrang te geven aan de zaken die echt nodig zijn voor het gebouw. Monumentenwacht bezorgt ons deskundig, onafhankelijk en betaalbaar advies dat gewicht draagt binnen het bestuur. Een goede reden om ons lidmaatschap ook na 30 jaar verder te zetten!"

"Gebruik is cruciaal voor een goede instandhouding"

Binnen het patrimonium van de stad Veurne zijn het vooral de leegstaande gebouwen die snelst vervallen, weet Benny. "Niet omdat er geen fatsoenlijk onderhoud wordt gepleegd, maar doordat er bepaalde problemen minder snel gesignaleerd worden in vergelijking met gebouwen die wel ingebruik zijn. Dit kan serieuze gevolgen hebben, zoals brand."

Een functie vinden voor monumenten is niet vanzelfsprekend. "Hoewel het Spaans Paviljoen goed gelegen is en veel volk aantrekt, is het een van de gebouwen die moeilijk een functie krijgt. Door de ouderdom van het gebouw zijn aanpassingen voor gebruikscomfort, brandveiligheid en toegankelijkheid bovendien niet evident."

Nochtans zijn dergelijke ingrepen nodig om ervoor te zorgen dat het Spaans Paviljoen in gebruik blijft. Om die reden heeft het stadsbestuur een traject doorlopen met de brandweer en een organisatie voor mensen met een beperking die hun noden vertaalt in het ontwerpproces. Er wordt momenteel gewerkt aan de uitvoering van het project en men hoopt het Spaans Paviljoen klaar te hebben voor gebruik tegen 2024.