Duurzaam omgaan met erfgoed: leden van Monumentenwacht aan het woord (2)
Hoe kunnen we op een duurzame manier zorgen voor ons erfgoed, met aandacht voor onze planeet, maar ook rekening houden met de erfgoedwaarde en historiek van een gebouw? Monumentenwacht gaat in gesprek met eigenaars van historische panden, die hun ervaringen delen over duurzaamheid en erfgoedzorg.
Het tweede pand in de kijker is de pastorie van het begijnhof in Lier, een statige woning met een laatclassicistische lijstgevel die jarenlang leeg stond en in een zeer slechte staat was. De huidige eigenaar kocht het in 2018 en pakte de restauratie grondig aan met een uitdrukkelijke voorkeur voor een duurzame benadering. We stellen de eigenaar enkele vragen rond dit mooie project.
Wat was je belangrijkste drijfveer bij het restauratieproject?
"Voor mij staat respect centraal, voor het gebouw én voor de mens. Het was niet alleen mijn intentie om de pastorie te restaureren, maar ook op een ecologisch verantwoorde en energiebewuste manier toekomstbestendig te maken. Dat betekent kiezen voor natuurlijke materialen en slimme technieken. Ik heb veel respect voor dit prachtige erfgoed dat wij mogen bewonen. Als we op een kwalitatieve manier voor dit huis blijven zorgen, kunnen we een waardevolle woonst overdragen aan de volgende generatie."
"Een andere, zeer persoonlijke beweegreden is mijn gezondheid. Als kind ben ik erg ziek geworden van een giftig houtbehandelingsproduct waarin het dakspant van mijn ouderlijke woning gedrenkt was. Deze ervaring heeft mijn visie over een duurzame leefomgeving sterk gevormd."
De pastorie was in een zeer vervallen staat. Hoe heb je het karakter van het pand weten te behouden?
"Ondanks de slechte staat waren er nog enkele oorspronkelijke elementen, zoals de gepleisterde troggewelfjes en de indrukwekkende schouwmantels. Deze hebben we zo goed mogelijk gerestaureerd en door gebruik te maken van materialen en technieken die passen bij de ouderdom van het pand. De verhoudingen van de ruimtes bleven gerespecteerd. We hebben bijna alle oorspronkelijke volumes behouden, behalve één ruimte op de verdieping die opgesplitst werd in een toilet, badkamer en dressing."
"Waar mogelijk hebben we oude bouwmaterialen gerecupereerd uit andere gebouwen. Zo komt de waterpomp bijvoorbeeld uit een historisch pand in Antwerpen, en hebben we oude tegels in de lengte verzaagd en herlegd. Dit soort hergebruik zorgt niet alleen voor karakter, maar is ook een heel duurzame keuze."
Bij de restauratie werd gebruik gemaakt van biobased bouwmaterialen. Welke ingrepen hebben voor jou het grootste verschil gemaakt?
"De dakisolatie maakt een enorm verschil. We hebben gewerkt met houtvezelplaten en cellulosevlokken. Die zorgen ervoor dat het huis in de zomer koel blijft en in de winter warm. Door de slimme opbouw van de dakkapellen en de bakgoten merk je niet dat het dak veel hoger uitkomt dan het oude dak. Daarnaast zijn de vloeren geïsoleerd met kurk en schelpen, wat zowel thermisch als vochtregulerend werkt."
"Het raamschrijnwerk is volledig vernieuwd in massieve eik. De nieuwe ramen met dubbele beglazing in monumentenglas zorgen bovendien voor een betere energie-efficiëntie zonder afbreuk te doen aan de authenticiteit. De meeste binnendeuren en de voordeur zijn behouden gebleven en plaatselijk hersteld. We werken met een geothermische warmtepomp in combinatie met een brandstofcel die elektriciteit opwekt. Dit zorgt voor een uiterst energiezuinige verwarming en warmwaterproductie. Hierdoor hebben we een verrassend laag energieverbruik, ondanks de grootte van het huis."
Hoe ben je omgegaan met ventilatie en luchtkwaliteit?
"Dit huis is ademend, de luchtkwaliteit is echt fenomenaal! Door de natuurlijke materialen wordt de luchtkwaliteit op een gezonde manier behouden, zonder dat er een mechanisch ventilatiesysteem aanwezig is. Enkel in vochtige ruimtes zoals de badkamer en keuken hebben we ventilatie aangebracht."
Was het moeilijk om vakmensen te vinden die ervaring hebben met ecologisch restaureren?
"Absoluut. Veel aannemers zijn nog niet vertrouwd met biobased materialen en ecologische bouwmethodes. Je moet als bouwheer sterk in je schoenen staan om je visie door te drukken. Gelukkig heb ik gespecialiseerde vakmensen gevonden die me begrepen en de restauratie tot een goed einde gebracht hebben. En dankzij de adviezen van de monumentenwachters konden bouwtechnische problemen snel gesignaleerd worden."
Zijn er ‘quick wins’ die je zou aanraden aan andere eigenaars en beheerders?
"Tochtstrips, of ‘tochthondjes’, en gordijnen kunnen al een enorm verschil maken in comfort. Ook ledverlichting en slimme thermostaten helpen energie te besparen. Dat hebben we hier allemaal toegepast."
Wat is jouw grootste les uit dit hele project?
"Dat ecologisch bouwen niet alleen goed is voor het milieu, maar ook voor het wooncomfort, we voelen echt het verschil. Dit huis ademt, letterlijk en figuurlijk. Een duurzame aanpak vraagt extra inspanning, maar het is alle moeite waard. We hebben er alles aan gedaan om het oorspronkelijke karakter te behouden en tegelijk een gezonde en duurzame woonomgeving te creëren."
Hoe was je ervaring met Monumentenwacht?
"Heel positief. Ik had een goed contact met de wachters en hun inspecties en rapporten hebben geholpen om een duidelijk beeld te krijgen van de staat van het gebouw en de nodige ingrepen. Ze hebben waardevolle aanbevelingen gedaan, zoals het tijdig onderhouden van de dakgoten en merkten problemen op met de dakbedekking die anders heel lang onopgemerkt gebleven waren. Hun expertise en advies waren absoluut een meerwaarde in dit proces."
Bedankt voor dit inspirerende gesprek!
