Brandpreventie
Bescherm je erfgoed vóór het te laat is
Een brand in een erfgoedgebouw is altijd ingrijpend. In enkele minuten kunnen historische interieurs, waardevolle constructies en eeuwenoud vakmanschap voorgoed verloren gaan. Wat generaties lang werd opgebouwd en gekoesterd, kan in één ogenblik verdwijnen.
Ook in Vlaanderen zijn al tal van kastelen, kerken, hoeves en beschermde monumenten zwaar beschadigd of volledig verwoest door brand. Zulke verliezen raken niet alleen het gebouw, maar ook de gemeenschap errond. Erfgoed is dan ook veel meer dan een bouwwerk — het vertelt verhalen, draagt collectieve herinneringen en geeft identiteit aan een dorp, stad of regio.
Erfgoedgebouwen zijn doorgaans kwetsbaarder dan moderne constructies. Houten dakstructuren, verouderde installaties en moeilijk toegankelijke ruimtes vergroten het risico op brand en bemoeilijken vaak een snelle tussenkomst. Brandpreventie is daarom van cruciaal belang. Gelukkig zijn veel risico’s goed te beheersen. Met doordachte en haalbare maatregelen kan de kans op brand aanzienlijk worden verkleind, waardoor indien nodig snel en efficiënt kan worden ingegrepen. Dat maakt vaak het verschil tussen beperkte schade en onherstelbaar verlies.
Belangrijke aandachtspunten voor brandpreventie in erfgoedgebouwen
Voer een risicoanalyse uit
Breng in kaart waar de grootste brandrisico’s zich bevinden in en rond het gebouw. Besteed aandacht aan technische installaties, opslagplaatsen, aanpalende gebouwen en mogelijk risicogedrag, zoals vandalisme of hangjongeren.Zorg voor duidelijke procedures
Stel een helder evacuatieplan op. Bepaal wat in geval van brand eerst moet worden geëvacueerd en wie welke verantwoordelijkheid draagt. Oefen dit plan jaarlijks met alle betrokkenen.Laat elektrische installaties regelmatig keuren
Verouderde, slecht onderhouden of overbelaste installaties zijn een veelvoorkomende oorzaak van brand. Laat ze controleren door een erkend specialist.Installeer branddetectie en sluit aan op een meldkamer
Snelle detectie vergroot de kans op een snelle tussenkomst. Een goed functionerend branddetectiesysteem is daarom essentieel.Voorzie en onderhoud kleine blusmiddelen
Beginnende branden kunnen vaak worden geblust met kleine blusmiddelen. Kies blusmiddelen die geschikt zijn voor erfgoed om bijkomende schade aan historische interieurs en waardevolle kunstwerken te vermijden.Zorg dat blusmiddelen goed zichtbaar én bereikbaar zijn
Bevestig duidelijke pictogrammen en voorkom dat toestellen worden opgeborgen achter slot of in afgesloten ruimtes. In nood telt elke seconde.Beperk brandbare materialen
Vermijd opslag van papier, hout en andere licht ontvlambare stoffen. Zorg voor orde en netheid, vooral op zolders en in opslagruimtes. Stofophoping kan bij brand als versneller werken.Stel een Digitaal Interventieplan (DIP) op
Dit plan biedt hulpdiensten cruciale informatie bij een interventie, zoals opstelplaatsen, vluchtwegen, de locatie van blusmiddelen en de aanwezigheid van zonnepanelen of andere technische installaties.Gebruik de Vlaamse brandposter en de infofiche 'kleine blusmiddelen'
De brandposter is een praktisch hulpmiddel voor gebouwen van de eredienst. De infofiche helpt bij het kiezen en correct plaatsen van gepaste blusmiddelen voor erfgoed.- Blijf alert: brandveiligheid is een permanent aandachtspunt
Brandpreventie stopt niet na één keer controleren of plannen maken. Het is een blijvend aandachtspunt, ingebed in het dagelijkse beheer van erfgoed. Wie vandaag investeert in brandveiligheid, beschermt niet alleen stenen en structuren, maar ook het verhaal, de ziel en de toekomst van ons erfgoed.
Wat doet Monumentenwacht: sensibiliseren & risico’s signaleren
Brand is een van de grootste bedreigingen voor gebouwd erfgoed. Daarom besteden monumentenwachters tijdens hun inspecties expliciet aandacht aan brandrisico’s. Ze wijzen eigenaars en beheerders op factoren die het risico vergroten, zoals het ontbreken van branddetectie of kleine blusmiddelen, verouderde elektrische installaties, ophoping van brandbaar materiaal of achterstallig onderhoud. Het doel? Bewustmaking. Door risico’s tijdig te signaleren, willen we aanzetten tot actie en zo bijdragen aan het behoud van waardevol erfgoed.
Wat doet Monumentenwacht?
Signaleert brandrisico’s tijdens inspecties
Geeft in het verslag een inschatting van het risico op gevolgschade aan het erfgoed
Adviseert over algemene aandachtspunten zoals toegankelijkheid en basisveiligheid
Wat doet Monumentenwacht niet?
Voert geen keuringen uit van blusmiddelen
Beoordeelt niet of het brandbeveiligingssysteem aan alle normen voldoet
Stelt geen formeel brandpreventieplan op
De eindverantwoordelijkheid voor brandveiligheid ligt altijd bij de eigenaar of beheerder van het gebouw. Voor een diepgaand brandveiligheidsadvies of specifieke technische maatregelen is het aangewezen om samen te werken met de brandweer en gespecialiseerde brandpreventie-experts.
